Opa Fokke en Opoe Jantje.
Vooraan op het Scharmer kerkhof bij Harkstede, staan twee grafstenen;
Het zijn de graven van Fokke Bronsema en zijn vrouw Jantje Bronsema-Huttinga.
Mijn opa en oma Bronsema.
Ik noteer wat ik volgens overleveringen heb meegekregen. Misschien is er meer te vertelen.Wie meer verhalen heeft ik hou mij aanbevolen. Ik ben de jongste van de jongste dan ontgaat je een hele boel.
. .
De hoge grafzerken zijn van de Bronsema’s
Opa is geboren in Engelbert een zoon van Willem Klaassens Bronsema en Elsien Fokke Warnders
Fokke leefde van 28 dec. 1844 tot 21 jan. 1937.
Oma groeide op in Zevenhuizen, op het Huttinga' s nest, als dochter van Klaas Huttinga en Eva van
Komen Jantje leefde van 18 sept. 1856 tot 4 dec. 1941. Ze werd geboren in Ten Boer
Twee grafstenen van heel gewone, maar heel bijzondere mensen volgens vele. Ik heb ze jammer genoeg niet gekend
Opa en Oma Bronsema
Opa Fokke en oma Jantje woonden in Zevenhuizen in een klein huisje aan het Rijpernakanaal, aan de kant van de Hamweg.
Het stond op Zevenhuizen met het gezicht naar het kanaal, naar het zuidoosten. Het had één kamer van krap 4 bij 4 meter , met twee ramen in de voorgevel met er tussen de kookkachel en de schoorsteen. Links en rechts in de zijmuren een raam. Rechts keek naar Harkstede, links richting Schaaphok. Twee bedsteden met een kast (een spinde) ertussen. Een eettafel in het midden, een olielamp erboven, rechte stoelen. en tegen de zijgevel een tafel met petroleumstellen en een kastje.
Daarachter een schuurtje(2meter breed) met een ladder naar de zolder boven de kamer, Een hok voor een varken, schaap of geit, in een hoek een houten plee, met een ronde houten deksel, met eronder een grote emmer. Het huisje had een rieten dak en een regenton.
Ze hadden een kippenhok,Ze verbouwden hun eigen groente. Vruchtbomen en bessenstruiken hadden ze ook. De wintervoorraad werd er ingemaakt,.
De aardappelen kwamen in de kamer onder de bedstee.
Brood, koffie, suiker, klontjes en zout moesten worden gekocht en waren dus erg kostbaar.
Turf voor de kachel konden ze zelf steken en drogen, Maar was het wel genoeg bij een lange winter?
Er waren winters bij ,wordt er verteld ,dat de aardappels onder de bedstee bevroren!
Opa Fokke Bronsema was dagloner of boerenknecht te Scharmer
Het huisje op Zevenhuizen. Ons huis stond er achter of er naast !
.
Negen kinderen kregen Opa Fokke en Opoe Bronsema:
Willem, Eltje,Klaas, Eva, Jan, Rieks, Hillechien,
een Trijntje die op negenjarige leeftijd stierf aan tbc,
en als jongste Ko. (Eilko)
Waren er wel slaapplaatsen genoeg? Volgens overleveringen was het passen en meten
Het was wel zo dat de kinderen vroeg het huis uit gingen. Ongeveer 12 a 13 a 14 jaar. Dus niet iedereen was gelijk thuis. Het was wel altijd behelpen{volgens overleveringen]
Opa Fokke en Oma Jantje Bronsema waren waarschijnlijk lid van de Hervormde Kerk. Later waren ze gereformeerd, en gingen in Schildwolde naar de kerk Toen er in 1991 in Harkstede een gereformeerde kerk kwam gingen ze daar heen.. Opa Fokke Bronsema heeft op latere leeftijd belijdenis gedaan
. Hij was een gelovige man. Hij las bij elke maaltijd een volgend hoofdstuk uit de Statenbijbel. Was de Bijbel uit, dan begon hij van vooraf aan. Het boek Job kende hij uit zijn hoofd, wordt verteld Er gaan verhalen dat Opa op hoge leeftijd , slechtziend ,uit Job voorlas, maar hij had niet in de gaten dat de Bijbel op de kop lag!
In 1918 waren Opa en Oma Bronsema al oude mensen Hun ouderdomspensioen was ongeveer vijf gulden in de week Elke week breide Opoe een paar sokken in opdracht, voor 25 cent Dat was hun kerkgeld, de z.g.n. vaste vrijwillige bijdrage. Dit is heel wat van hun inkomen! Met bakeren zal ze ook wel wat verdiend hebben .
Roelina Arends, de jonge vrouw van zoon Rieks Bronsema die in Erica bij Emmen woonde stierf in het kraambed, een week na de geboorte van kleine Fokke, haar eerste kind. Opoe Jantje Bronsema ging begin november lopend en met de trekschuit naar Erica, 70 kilometer ver en kwam veertien dagen later, met de kleine Fokke opgerold in haar schort op dezelfde manier weer thuis.
Ook een kleinkind konden ze nog wel grootbrengen.
Ongeveer vijf jaar later trouwde vader Rieks met Grietje Offiinga en ging de kleine Fokke weer naar zijn vader terug.
Oudste zoon Willem vertrok naar Amerika, naar Michigan, helemaal in het noorden.
Rieks werd smid in Assen;
Klaas vertrok naar Smilde,
Elso naar Eindhoven om bij Philips te werken
Jan werd smid in Den Haag.
Jongste zoon Ko[Eilko] bleef op Zevenhuizen wonen,[Mocht niet weg .Hij moest voor zijn vader en moeder zorgen.] Wij woonden in net zo'n klein huisje als Fokke en Jantje Bronsema ,het huisje stond achter het ouderlijk huis. Hij werkte bij de dorsmachine en bij de boer . Ko (eilko trouwde met Martje Holtjer) en kreeg een groot gezin.6 Jongens en 7 meisjes .
Fokke. :1920 Jan: 1921 en overleed toen hij 8 jaar en twee dagen oud was,.Jantje (joop)1923 Eilko 1924 Anje 1926, Martje.1928 Evalina Hillechiena (Ina),1931 . Janny Geertje (Jannie)1933
Jan 1935. Klaas 1936. Hillechina Henderika 1939( Hillie) . Geertje Jantina (Geke) en als laatste Willem 1944
Aan het eind van de 2e oorlog ,in 1944 zetten de Duitsers het gebied onder water, zodat wij
uit het huisje moesten op Zevenhuizen.
.De waterlinie Groningen - Delfzijl heeft formeel tot 1874 bestaan. In 1944/45 is het gebied op last van de Duitse bezetter nog eens geïnundeerd Om de bevrijders tegen te houden en de opmars te vertragen
Wij kwamen achter de kerk terecht in de kerkenraadkamer ,denk ik. Het was een kleine ruimte .Ik [Willem] werd in een stoel vast gebonden. Pa vond dit zielig zodat de touw verdween . Maar ondernemend als ik was {toen al] viel ik van de stoel en tegen de brandende hete kachel aan. Ik had veel brand wonden in gezicht en handen ,die nu nog te zien zijn. Vastbinden was toch handiger.
Na een paar maanden was er een gewoon huis voor ons.
Toen alles weer droog was wilde mijn moeder {Martje} niet weer terug naar die “eenzaamheid ,achteruit” ,zonder licht en water Zo zijn wij uit Harkstede verdwenen richting Overschild
Vele herinnerden zich opa als een zachte lieve man, en ook grootmoe was lief. maar erg hardhandig Zij nam wel het initiatief. Zij was de daadkrachtige, de "bedrijfsleidster". Opa was filosofisch aangelegd en heel geleerd voor die tijd!
.
Gewassen werden de kinderen en natuurlijk ook de “visite kinderen” in het kanaaltje, want voor de Haagse kinderen was het regenwater uit de ton te vies {werden ze ziek van] en er was ook te weinig water . Zeep en een doek mee om af te drogen ,naar de dijk, schoon gewassen op de schouder teruggedragen naar huis en in de bedstee gekieperd! Wat een feest!
Het water uit het kanaaltje werd ook voor de koffie gebruikt.
Opoe Jantje voor hun huis
Opa is overleden op 21-01-1937 en oma is overleden op 04-12-1941 ze zijn te Scharmer begraven.
