Your browser version is outdated. We recommend that you update your browser to the latest version.

 Een verhaak uit Amerika .Opgeschreven door Robert Brock. Met zijn toestemming geplaatst.

Het verhaal van Willem Bronsemauit Harkstede/Amerika.


Willem Bronsema is geboren 2 mei 1879. Willem was de oudste van 9 kinderen van Fokke Bronsema en Jantje Huttinga. Hij werd geboren in Westerbroek, Groningen. Hij was noch jong toen hij verhuisde met zijn ouders naar Harkstede.
 Hij was ongeveer 15-17 jaar oud, toen hij ging werken in Duitsland, want er was geen werk in Nederland op dat moment. Hij werkte er ongeveer 8 jaar. In die tijd leerde hij heel vloeiend Duits. Toen was hij dus al tweetalig.  
 
Op 19 mei 1908, trouwde Willem met Johanna Folkersma,in Slochteren [WBr] provincie Groningen. Willem was toen 27 jaar oud, en Johanna was 25 jaar oud.
Hun eerste kind, Jantje, werd geboren op 3 maart 1909 in Schildwolde. Zij verhuisden naar Harkstede, waar hun tweede kind, Roelf is geboren.
 
 Toen Jantje was 3 jaar oud, verhuisde ze weer naar Hijken, in de provincie Drenthe. Ze woonden langs het Oranje Kanaal.
Jantje ging eerst naar school in Smilde. Later werd een nieuwe school gebouwd bij hen in Hijken. Het was op die school dat Jantje onder andere leerde kleren te naaien. Later heeft ze haar eigen dochters naailes gegeven. Ze had het goed onthouden hoe het moest.
 
Vaak gingen ze op bezoek bij de familie in Scharmer en Harkstede en Schildwolde. Dit waren voor die tijd spannende reizen want ze gingen met de trein. Een keer ging ze op de fiets. Maar ze kwam een groep zigeuners tegen. Ze was bang dat dit niet goed zou aflopen. Maar het viel mee.
 
Tijdens WW1, werd Willem gevraagd om in het leger te komen dienen. Hij is het leger in gegaan. Het was een spannende tijd. Van spanning leerde Jantje koffie te drinken zo kon ze met haar moeder Johanna samen drinken en praten over de gebeurtenissen. Jantje kon het geluid van geweren maar niet vergeten. De soldaten moesten oefenen en dat was spannend.
 Toen Willem uit het leger weer thuis kwam werd er een baby geboren. Anje Lina is geboren 27 januari 1918. De Bronsema familie was erg blij, want nu hadden ze een meisje, want bij de buren werden altijd meisjes geboren.  Een paar dagen na Anje werd geboren, hadden de buren ook weer een meisje .
 
 Rond de eerste wereld oorlog , kregen veel mensen de Spaanse griep. Veel mensen zijn gestorven aan die griep, Ook de vrouw van Willems broer Rieks' , “Rolina”. Ze hadden een klein jongetje en noemde hem   “Fokke”. Oma Bronsema heeft hem opgehaald om hem thuis in Harkstede te verzorgen [zie verhaal opa en oma bronsema]WBr

Willem en Johanna hadden het altijd over immigratie. Willem wilde graag naar Duitsland, maar Johanna wilde naar de Verenigde Staten, ze had daar al een broer wonen. Johanna heeft gewonnen  Dit was in 1919.
Om aan geld te komen voor de overtocht wilden ze hun huisraad verkopen.
 De gemeenschap werd uitgenodigd, maar niemand kwam iets te kopen. Dit verbaasde Willem . Aan de buren gevraagd waarom niemand iets van hen kocht, zeiden de buren dat niemand het leuk vond dat ze weg gingen. Maar de familie Bronsema was vastbesloten om naar de VS te gaan Het jaar daarop hielden ze weer een verkoop. De buurman wist toen dat ze er niets aankonden doen om ze te laten blijven, zodat al de familie goederen werden verkocht. Maar wel op voorwaarde dat het geld werd gebruikt om te immigreren.
 
Het was geen plezierige tijd. Ze gingen van iedereen afscheid nemen,wetende dat ze elkaar niet weer zouden zien op Aarde.
Voordat ze vertrokken, vroegen ze Oom Rieks of zij kleine Fokke niet mee mochten nemen om het in Amerika op te voeden. Oom Rieks vond het wel goed.
Hij was waarschijnlijk nog steeds niet over het verlies van zijn vrouw heen, misschien gaf hij Fokke wel de schuld voor haar dood van Johanna. Ik weet het niet!
 Maar Oma Bronsema in Harkstede zei NO WAY! Zij zou zorgen voor de jongen.[zie verhaal opa en oma bronsema]WBr
 
 
 Toen het tijd was om te vertrekken, namen ze een rijtuig naar Groningen, en vervolgens de trein naar Antwerpen.
 Zij gingen aan boord van het schip Kroonland.[zie noot] Het schip vertrok op 19 mei 1920 ,de 12e huwelijksdag van Willem en Johanna. Op het schip, aten ze veel gebakken aardappelen,veel aardappels waren rot. Hier kregen ze ook hun eerste bosbessentaart. Ze hadden hier nog nooit van gehoord of geproefd, maar ze vonden het heerlijk. Op de boot, zongen ze vaak hymnen en geestelijke liederen , maar hun werd gevraagd om hier mee te stoppen Omdat andere mensen dit niet leuk vonden
 
 Ook op de reis, werden de meeste mensen zeeziek, met uitzondering van Willem! Ze kwamen aan in New York haven op 30e, mei, 1920. Maar helaas was het een feestdag, dus moesten ze noch een dag wachten om van boord te kunnen gaan. Ze herinnerden zich heel goed dat ze langs het Statue of Liberty, en de grote torens van het financiële district van Lower Manhattan voerden.
 
 Toen ze in Ellis Island zaten te wachten op hun beurt om van boord te gaan ,hoopten ze wel dat ze niet teruggestuurd zouden . Veel werden teruggestuurd. Vooral mensen die iets op hun kerfstok hadden
Als ze  eindelijk mogen vertrekken van Ellis Island,  gaan ze met de trein, naar Sault Ste Marie, Michigan. Hier werden ze door Johanna’s broer opgevangen, Hij woonde in de buurt van Rudyard, Michigan.
 
Jantje was 11 jaar oud, Roelf was 8 jaar oud, en Anje was 2 jaar oud.

Toen, Willem aankwam in de VS had hij 500 dollar op zak van de verkoop van hun goederen in Holland. Hiermee was hij in staat een boerderij te kopen met 40 hectare land. De boerderij stond op een onverharde weg, het was het enige huis op de weg. Er was geen kraan en water in het huis, water kwam uit de schuur.
 Hun boodschappen kochten ze uit een wagen die twee keer per week langs kwam. Maar in de winter kwam de wagen niet , zodat ze genoeg voorraden moesten hebben voor de komende winter tijd.
 
Ze hadden hun eigen melk, eieren, plus de levensmiddelen in blik die Johanna voor de winter had ingekocht.
 Onder het huis hadden ze een kelder voor de aardappelen, worteltjes en andere groenten om in de winter te gebruiken.
 
De kinderen reden in een huifkar naar de school. In de winter was de kar voorzien van ijzers zodat het een slee was. Willem had ongeveer 7 of 8 koeien, wat kippen en varkens,meestal wel twee. Soms gingen ze producten verkopen voor wat cash geld.
 
 Willem en Johanna hadden nooit geleerd om auto te rijden . Hun dochter Jantje ook niet. Dus lieten ze het autorijden aan Roelf en Anna over.
 
 Ze waren ongeveer 3 maanden in de VS , toen hun dochter Anje ziek werd Ze had kinkhoest en roodvonk. Ze overleed 18 augustus 1920. Jantje en Anje sliepen op dezelfde kamer,maar Jantje werd niet ziek.
 
Op 1 juli 1921 hun zoon Hendrik werd geboren. Hij werd niet oud. Hij kreeg een ontsteking aan de darmen. Jantje vertelde haar kinderen later dat hij een blindedarm breuk heeft gehad. Hij stierf 11 september, 1925 op de leeftijd van 4.

Anna Lina is geboren op 8 maart 1923. Jantje zei altijd dat ze veel huilde ze was misschien wel te veel verwend na het verlies Anje en Henry.
 
Toen Jantje 18 jaar oud was ging naar Grand Rapids ,omdat er geen werk was in Rudyard. Hier werkte ze ongeveer een jaar als hulp in de huishouding bij rijke families . Zij merkte dat ze het verschrikkelijk vond dat ze moest werken voor vrouwen die de hele dag maar zaten en niets deden.
 In het najaar van 1929, zocht ze naar andere werk in Pine Rest, in Cutlerville, Michigan. Dit werd een christelijke geestelijke ziekenhuis. Hier kreeg zij een opleiding verpleegkunde. Hier ontmoette ze ook haar man , Minert Brock, die ook een verpleging opleiding kreeg . Ze trouwden op 2 november 1932. Ze gingen wonen in Cutlerville. Ze kregen negen kinderen, De oudste is geboren in 1933, en de jongste in 1951. Er waren 5 meisjes en 4 jongens.

Roelf kwam ook werken in Pine Rest. Hij werkte op de boerderij in Pine Rest. In Cutlerville stond hij bekend om zijn snelle rijden in zijn Ford 1934 .
 Hij ging later werken in een grote koper fabriek in Grand Rapids. Hij zou snel trouwen en had al een stuk land gekocht om hun huis te bouwen. Maar helaas ,het meisje bedacht zich en trok zich op het laatste moment terug. Roelf voelde gedumpt en erg boos.
 
Jantje zei altijd dat hij vanwege deze geschiedenis in dienst ging bij de US Army op 6 april 1941. Amerika was betrokken in de Tweede Wereldoorlog. Hij ging naar Louisiana voor de opleiding. Daar was hij betrokken was bij een grote Amerikaanse leger oefening genaamd de Louisiana Maneuver.http://www.beau.org/~velmer/local/ww2.html
 Het was een erg grote oefening . Hij werd eerst op 'inactief'.gezet vanwege zijn leeftijd. Hij was al 28 jaar. Maar hij werd teruggeroepen naar de actieve dienst op 24 februari 1942 omdat VS meedeed in de ww2 oorlog. Hij werd lid van de 32e divisie, Company Man, 127e Infanterie van het Amerikaanse leger. Hij was al een Amerikaans staatsburger toentertijd. Hij ging in april 1942 naar het buitenland ,eerst naar Australië voor verdere opleiding.
Hij ging met zijn onderdeel in de oorlog in Nieuw-Guinea. Hij werd gewond in Buna, hier voor ontving hij zijn eerste Purple Heart.
Later was hij betrokken bij een paar andere gevechten.
Op 15 december 1944 werd hij gedood bij een actie op het eiland Leyte, van de Filippijnen.http://nl.wikipedia.org/wiki/Slag_in_de_Golf_van_Leyte
 Hij werd begraven op de grote begraafplaats van Manilla.
 
 
 Willem en Johanna had kunnen hem ook naar huis kunnen brengen om hem daar te begraven ,maar dat hebben ze niet gedaan. De herdenking had al plaats gevonden en waren bang dat hun verdriet weer groter zou worden als hij naar huis zou komen.
Het Amerikaanse leger kwamen het bericht bij de “Bronsema huis” brengen op ski's, want het was winter, en de wegen waren niet begaanbaar voor auto’s.
Hij kreeg veel medailles, als laatste, “de Bronze Star Medal,62 jaar na zijn overlijden. “http://www.kinross.biz/militarym.htm

Tijdens de oorlog kreeg Anna een baby’tje, een jongen. Little William werd geboren 15 mei 1944. De twee bleven wonen bij vader Willem en moeder Johanna.
 Toen hij geboren werd zij Willem tegen Anna, "Het lijkt sprekend op een klein William", dus Anna wist direct dat ze moeten Willem moest noemen naar haar vader. Dit was haar enige kind.
Na de oorlog,trouwde Anna met Walter Cooke,op 8 mei 1952. Walter was “ boer” en een goede echtgenoot en vader, en heeft William direct geaccepteerd .
Anna werkte in een ziekenhuis in de stad Allegan, Michigan. Ze werkte in de keuken Ze hield van koken en bakken, dus haar baan paste goed bij haar
 
William is een hoge militair geworden bij de Amerikaanse Marine. Hij is vaak gedecoreerd. Iedereen is trots op hem.

____________________________________________________________________
Toen Roelf overleed in de oorlog, hebben Willem en Johanna besloten om te verhuizen naar Cutlerville. Zij verkochten hun bedrijf in Rudyard voor 2000 dollar. Ze kochten een klein huisje ,met aan de overkant van de straat van hun oudste dochter, Jantje.
 Zij, met Anna en kleine William, verhuisde er heen op 2 november 1945. Dat ze zo dichtbij woonden was iets speciaal voor het hele gezin. Willem ging elke ochtend naar Jantje voor een bakje koffie. Vaak bakte Johanna een grote hoeveelheid pannenkoeken, en iedereen kwam om smullen van de pannenkoeken of iets lekkers.
Willem had bloemen over de hele lengte van zijn tuin aan de voorzijde, en   achtertuin was een grote moestuin. Hij had ook altijd aardbeien. Hij spitte de hele tuin met een schop, soms kwamen zijn kleinkinderen hem helpen. Willem had ook altijd kippen . De buurman had een grote kippenboerderij, daar hielp Willem ook nog altijd

Na de oorlog werd er door de kerk goederen gestuurd naar de familie’s in Nederland. Veel dingen werden er verzonden, zoals fietsbanden, kleding, baby kleding, huishoudelijke artikelen en ook gordijnen.
Een nicht uit Assen{privacy] heeft nog steeds een aantal van deze dingen, maar ze gaf wat mee aan   Bob Brock toen hij in Nederland op bezoek was.
[Ik weet nog als een jongentje van 3 of 4 jaar oud dat ik kleren kreeg uit Amerika WBr]
 
In de jaren 50 kreeg Willem problemen met zijn gezondheid. Hij kreeg een vergroeiing aan zijn schouder,maar de doktoren wilden hem niet operen omdat ze bang waren dat het ernstiger zou worden. Hij leefde nog een paar jaar na deze diagnose . Hij kreeg uiteindelijk een hartaanval en overleed 3 mei 1955.
 
Johanna had ook gezondheidsproblemen, Diabetes, hoge bloeddruk, artritis. Johanna overleed in haar slaap op 29 februari 1956.

_________________________________________________________________________-
Nog enige opmerkingen over de Willem Bronsema familie ....
______________________________________________________

Willem en Johanna besloten naar de   VS om de toekomst van hun kinderen. Ze hadden erg heimwee naar Nederland, en hun familie daar, maar dit hebben ze nooit verteld aan hun kinderen.
 De kinderen ontdekte het bij hun bezoek aan Nederland jaren later.
 Willem en Johanna werden nooit VS - burgers.
 Dochter Jantje werd in 1959 een Amerikaans burger. Ze zei altijd dat ze zich een immigrant voelde. Ze hield van haar land Amerika.
Roelf werd ook een Amerikaans burger.
 Anna werd geboren in de VS, dus ze werd ze automatisch een Amerikaanse burger.
Jantje sprak altijd met liefde van haar vader. Ze was net als hij ,stil en gereserveerd. Hij heeft een grote invloed op haar persoonlijkheid gehad, Ook op het geestelijk en gevoel van eigenwaarde en innerlijke vrede.
 
 Jantje en haar man gingen een paar keer naar Nederland op bezoek . Soms gingen een paar kinderen mee. Een van haar zoons die ook vaak een bezoek bracht, en werden bevriend met veel van de Bronsema familie in Nederland.
Veel van de kinderen van Oom Rieks en kleinkinderen bezochten de VS.
[Namen weggelaten wegens privacy WBr]
Een andere neef van mij, Fokke, uit Eindhoven kwamen ook vaak op bezoek.
 
Jantje stierf op 19 januari 2001. Ze was bijna 92 jaar oud. Op haar begrafenis, werd een gedicht werd voorgelezen door haar zoon Bob. Het was een gedicht dat Willem had geschreven in haar gedichten boek, toen ze nog in Nederland waren in 1919. We hebben nog steeds dat gedichtenboek!
 Anna is nog in leven op dit moment. Nu overleden
Na het immigreren naar de VS werden de namen veranderd: Willem werd William, Jantje werd Jennie, Roelf werd Ralph. Johanna's naam werd niet veranderd
It is the sincere wish of the U.S. family, that all the Bronsema family members on both sides of the ocean always feel the friendship and sense of being brother and sister.
Het is een grote wens van de Amerikaans familie,dat alle Bronsema’s aan beide zijden van de oceaan altijd het gevoel hebben van vriendschap en een broederlijke gevoel naar elkaar toe.

To God Be the Glory!

Robert Brock, juli, 2007
___________________________________________________________________
Noot:After the war Kroonland shuttled across the North  Atlantic returning American veterans. She decommissioned and was returned to her owner on October 1, 1919. On April 14, 1920 she resumed commercial runs between the United States and Europe. In 1923 she transferred to Panama Pacific Line to sail between New York and San Francisco.
 
 
 
 
 
Bronsema, Ralph - S/Sgt United States Army
      Birth: 01/20/1912. Entered service: 04/16/1941
      Death: 12/15/1944, Leyte; place of burial: Leyte
      Parents: Bronsema, Mr. and Mrs. William
      Church: Cutlerville, MI Christian Reformed Church
      Obituary in Young Calvinist: Apr 1945, p. 18
 
 Wbr :dit zijn opmerkingen van mij zelf