65 jaar na busramp in Ranum
Hier bij is omgekomen een broer van mijn moeder. Eise Holtjer. [zie ook de voorgeslachten Holtjer
Historicus Erik de Graaf uit Warffum,tevensGroenlinks-raadslid in de gemeente Eemsmond, staat stil bij de dood van twaalf bij de werkverschaffing ingeschakelde werklozen en een buschauffeur. Hij blikt terug op de busramp, die had bij Ranum. Een tragisch ongeluk dat 65 jaar geleden het Noorden schokte. Nieuwsgierig nam De Graaf poolshoogté. Hij dook in archieven en bezocht onder meer de plaats des onheiIs, de Zuiderbegraafplaats in Groningen en het monument voorde slachtoffers aan de voet van een dijk bij de Linthörst Homanpolder.
RANUM . Het was knap mistig in de vroege ochtend van woensdag 16 oktober 1940, maar toch ook weer niet zo dat je .geen hand voor ogen zag. Tweehonderd meter zicht, volgens machinist Warris van de trein van Zoutkamp naar Groningen. Rond 07.00 uur boorde die trein zich op de onbewaakte spoorlwegovergang bij Ranum, even boven Winsum, in een bus die 26 werklozen uit Groningen naar de werkverschaffing bij Westernieland bracht.
Het Nieuwsblad van het Noorden van die avond beschreef de ravage: "De bus 'was uiteengereten, zoodanig, dat het chassis ter hoogte van het midden van den trein langs de spoorweg kwam te staan." Overal lagen brokstukken, daar tussenin de lichamen van de busreizigers.
De trieste balans: negen passagiers waren op slag dood, twee stierven onderweg naar het ziekenhuis in Groningen. Enkele dagen later bezweken nog twee inzittenden aan hun verwondingen. In totaal dertien doden. Twaalf werklozen uit Groningen, die in het kader van de werkverschaffing aan de inpoldering van de Linthorst Homanpolder werkten. En dan nog hun buschauffeur.
In 1939 was begonnen met de in poldering van de slikken, het modderige kweldergebied ten noorden van Westernieland. Anderhalf jaar moest de inpoldering onder auspicien van de Inspectie voor de Werkverruiming werk geven aan duizenden werklozen. Dertienhonderd mannen zouden er aan de slag kunnen, van wie er zeshonderd doordeweeks in het nieuw te bouwen werkkamp in Westernieland zouden wonen. De rest zou dagelijks in twintig bussen van Groningen naar Westernieland worden vervoerd.
In oktober 1939 moest de nieuwe dijk klaar zijn, aldus de strakke planning. Een jaar later moest de nieuwe polder - ruim 400 hectare groot klaar zijn. Maar het zou anders lopen. Hevige stormen bemoeilijkten het werk al in het voorjaar van 1939. In september 1939 begon Duitsland de Tweede Wereldoorlog met als gevolg dat honderden jonge arbeiders uit de slikken gemobiliseerd we_den.
Vertraging na vertraging. De nieuwe polder, zo ambitieus begonnen, kwam niet op tijd in 1940 af, maar 1 pas in 1947.
Op de dijk in Westernieland, op een steenworp afstand van het voormalige werkkamp, staan nu twee monumenten. Eén voor de inpoldering van de Linthorst Homanpolder,.genoemd naar de. toenmalige commissaris van de koningin. 'Dei nait wil diek'n, mout wiek'n', klinkt het heldhaftig.
Het tweede monument staat twintig meter verder, maar dan onderaan de dijk. Het is ter nagedachtenis aan hen die hun beste krachten hebben gegeven aan de indijking van de polder en daarbij door een noodlottig ongeval om het leven kwamen'. Veertien personen, onder wie de dertien van de busramp bij Ranum.
Om kwart over zes was de bus als laatste in een konvooi van acht uit Groningen vertrokken. Al snel had hij de aansluiting met de andere bussen verloren. In de mist heeft chauffeur Klaas Havers misschien nog geprobeerd de andere in te halen, maar bij Ranum was de reis ten einde.
De eerste negen slachtoffers werden drie dagen later onder grote belangstelling begraven op de Zuiderbegraafplaats aan de Hereweg in Groningen. De commissaris van de koningin en de burgemeester voerden het woord, maar ook een afgevaardigde van de Duitse Rijkscommissaris Seys Inquart.
In een hoek van de begraafplaats zijn de graven van elf slachtoffers nog steeds terug te vinden. Een twaalfde, Uiltje van der Sluis, werd elders op de Zuiderbegraafplaats in een familiegraf bijgezet. Chauffeur Havers werd in zijn woonplaats Zwolle begraven.
Overgenomen uit Dagblad van het Noorden van dinsdag 18 okt 2005
De busramp wordt ook beschreven in het boek Slikken of stikken van Cees Stolk
Ook te lezen op bureau graafwerk met foto's van de monumenten
Foto's gekregen en gemaakt door Erik de Graaf. Zie link hier boven
Weg bij Ranum
Boven: Monument bij de Linthorst Homan Polder .Ten noorden van Westernieland.
Boven: Zuiderbegraafplaats Groningen
Onder: Steen van Eise Holtjer